Waarom een paard fleemt (flemen)

Wanneer je paard fleemt ziet dit er grappig uit. Met zijn opgekrulde lip en uitgestrekte nek trekt hij een gek gezicht.

Door te flemen probeert je paard meer informatie te krijgen over iets in zijn omgeving.

Maar wat is flemen precies?

En welke informatie krijgt een paard door dit gedrag te vertonen?

Paarden Pro vertelt je alles over het fleemgedrag van je paard.

Wat is flemen bij paarden?

Wanneer je paard fleemt krult hij zijn bovenlip omhoog, vaak gecombineerd met het openen van de mond en uitstrekken van de nek. Dit is een gek gezicht en gelukkig maar zelden een alarmsignaal. Je paard probeert namelijk iets beter te ruiken!

Het belang van geur

Geur speelt een grote rol in het leven van het paard. In het wild was het ontzettend belangrijk goed te kunnen ruiken. Paarden verkregen hierbij informatie over hun kudde, vreemde individuen, voedselbronnen en potentieel gevaar.

Geur vertelt een paard waar zijn kudde is, maar ook in welk territorium hij zich bevindt. Hengsten mesten vaak over elkaars uitwerpselen heen, om te zeggen “Dit is mijn terrein, kom maar op!”.

Niet alleen onthouden paarden elkaars geur precies, ook ruiken ze aan elkaar wat er gaande is. Een bang paard geeft bijvoorbeeld een bepaalde geur af, zodat een kuddegenoot iets kan doen met die informatie. Hiernaast geeft het herkennen van een roofdierengeur soms nét dat beetje voorsprong voor het paard als prooidier.

Door hun reukvermogen kunnen paarden ook herkennen of voedsel en water bedorven of misschien gevaarlijk is. Dit is essentieel voor leven in het wild, maar onze moderne paarden maken hier nog steeds dagelijks gebruik van.

Maar hoe kan ons paard nu zo goed ruiken?

Het orgaan van Jacobson

Net zoals wij, ruiken paarden via hun neusgaten. Dit zintuig is ontzettend goed ontwikkeld, ze ruiken dan ook vele malen beter dan wij. Maar de neus van het paard heeft een extra verrassing.

Onderin de neusholte zit het orgaan van Jacobson, dat via een klein kanaaltje met het gehemelte in de mond verbonden is. Mocht er een geurtje voorbijkomen dat je paard zo één-twee-drie niet kan plaatsen, dan wordt het orgaan van Jacobson ingezet.

Je paard fleemt en trekt zijn bovenlip op, waarna hij de geur via zijn mond naar binnen ademt. De geur bereikt via het kanaaltje in het gehemelte het orgaan van Jacobsen, wat de nieuwe sensatie gedetailleerd kan uitpluizen.

Op deze manier ruikt je paard nóg meer! Maar welke geurtjes wil je paard dan nader onderzoeken?

Waarom fleemt mijn paard?

Als een paard fleemt, wil hij een geurtje specifieker uitzoeken dan met zijn reukorgaan mogelijk is. Dit kan voorkomen wanneer het een nieuwe of bijzondere geur is. Hiernaast kan het orgaan van Jacobson helpen een geur te herkennen, die maar heel zwak aanwezig is.

Vruchtbaarheid

Een andere bekende situatie waarin een paard fleemgedrag vertoont, is het controleren van de vruchtbaarheid. Wil een hengst zeker weten dat een merrie hengstig (vruchtbaar) is, dan schakelt hij zijn orgaan van Jacobson in.

Dit orgaan kan namelijk de feromonen (signaalmoleculen) ruiken die de vruchtbare merrie uitscheidt. Ook kan dit orgaan het hormoon oestrogeen herkennen, dat verhoogd in de urine van de merrie aanwezig is wanneer zij vruchtbaar wordt.

Paard fleemt bij pijn

Een vorm van flemen die tegenwoordig steeds vaker besproken wordt, is flemen bij pijn. Bij doorgaans milde vormen van koliek, of algehele ongemakkelijkheid ziet men een toename in het fleemgedrag optreden.

De reden hiervoor heeft de wetenschap nog niet kunnen achterhalen. Maar als je paard fleemt en tegelijkertijd onrustig, hangerig of atypisch gedrag vertoont, kan dit een signaal van (lichte) pijn zijn.

Ontspanning

Heel soms ziet men ook fleemgedrag wanneer het paard ontspant. Bijvoorbeeld bij het afronden van een nieuwe oefening of in de ontlading na een spannend moment. Wederom is hier nog geen directe verklaring voor gevonden.

Je paard leren flemen

Wanneer je paard fleemt ziet dit er geinig uit, het wordt dan ook wel als trucje gebruikt in de vrijheidsdressuur.

Je kunt dit je paard aanleren door het fleemgedrag op te wekken met een interessante geur. Vertoont je paard het gewenste gedrag, dan beloon je hem direct en geef je een bijpassend stemcommando. Door gelijk te belonen leert je paard dat je met het commando fleemgedrag wilt zien.

Ook kun je iets lekkers voor je paard uit houden, zodat hij met zijn bovenlip op en neer zal bewegen om het lekkers proberen te bereiken. Beloon hierbij direct wanneer de bovenlip beweegt en geef het bijbehorend stemcommando.

Zodra het stemcommando begrepen wordt door je paard, kun je met je hand het bijbehorende signaal vormen. Eerst heb je hierin het lekkers of de sterke geur, vervolgens laat je dit object weg en beweeg je de hand alleen. Dit signaal kan je steeds kleiner maken, tot bijvoorbeeld het opsteken van je vinger.

Natuurlijk gedrag

Bij het op commando zetten van een natuurlijke gedraging, dient men altijd onderscheid te kunnen maken tussen het trucje en een serieus signaal.

Onze paarden kunnen namelijk zonder de opdracht te krijgen trucjes uitvoeren om een beloning te verkrijgen. Maar een paard met pijn, kan ook gaan flemen.

Voor de eigenaar is het belangrijk, verschil te kunnen zien tussen het vragen om aandacht en een serieus signaal vanuit je paard.