Hoefbevangenheid bij paarden behandelen en voorkomen

Hoefbevangenheid is een ernstige bedreiging voor de gezondheid van je paard. Helaas zien we deze aandoening steeds vaker, met slepende of fatale afloop.

De oorzaak hult zich vandaag de dag nog steeds in een sluier van mysterie.

Hoe komt een paard aan hoefbevangenheid?

En wordt hij ooit wel weer beter?

Vind hier de antwoorden op al je vragen rond hoefbevangenheid.

Hoefbevangenheid bij het paard

Hoefbevangenheid is een ernstige aandoening bij paarden, die zich manifesteert in de hoef. De sobere rassen hebben hierop verhoogd risico, door hun gevoeligheid voor een energierijk dieet.

Tussen de hoornwand en het hoefbeen (bot) bevindt zich een dunne laag weefsel, de lamellen genaamd. Dit weefsel raakt ontstoken en zwelt op. Hierdoor wordt hoefbevangenheid ook wel Laminitis genoemd.

Door de ontsteking ontstaat er flinke druk in de voet. Dit is heel pijnlijk, zowel bij het staan als lopen wordt de hoef zeer gevoelig.

Wanneer de ontsteking ernstig wordt, kan de weefsellaag loslaten van het hoefbot. Hierdoor ontstaat er een kanteling van het hoefbeen, waardoor de hele hoef intern verzakt.

Hierbij kan door de druk zelfs het hoefbeen door de zool heen naar buiten gedrukt worden, wat een hoefperforatie of zoolbreuk heet. Ook kan de hoornen voorkant van de hoef loslaten, waarbij men het weefsel binnen ziet zitten.

We maken onderscheid tussen de acute en chronische varianten van deze aandoening. De acute variant komt meestal plotseling opzetten, met doorgaans pijnlijke voorvoeten en kreupelheid.

De chronische versie komt meestal voort uit een langdurig sluimerende acute versie. Toch zijn hier niet altijd acute symptomen van waar te nemen.

Maar waar wordt deze ontsteking eigenlijk door veroorzaakt?

Oorzaken van hoefbevangenheid

De oorzaak van hoefbevangenheid hult zich al tijden in mysterie. Toch komen we steeds meer te weten over deze nare aandoening.

Hieronder noemen we de oorzaken die ondertussen bekend zijn geworden.

1. Over- of onderbelasting

Complete rust kan een gevaar vormen voor de voetgezondheid. De doorbloeding verslechtert, met ophoping van afvalstoffen in de hoef als gevolg.

Het hoefmechanisme houdt normaliter bij beweging de doorbloeding gaande, door het inkrimpen en uitzetten van het hoefweefsel bij belasting. Staat het paard stil, dan werkt dit mechanisme minimaal.

Maar de oorzaak kan ook liggen bij een overbelasting van de hoef. Te vaak of te intensief op harde of oneffen grond trainen kan tot kneuzingen in de zool leiden. Dit heeft irritatie en ontsteking van het hoefweefsel tot gevolg.

Hiernaast zien we ook overbelasting wanneer het paard kreupel is. Om de zere kant te ontzien, wordt de gezonde kant overbelast.

Overbelasting kan echter ook ontstaan door de druk van overgewicht.

2. Voeding

Aandoeningen zoals overgewicht, insuline resistentie en hoefbevangenheid staan hand in hand. Er is dan ook een gecombineerde naam voor: Equine Metabolic Syndrome oftewel EMS.

Vaak wordt dit veroorzaakt door een verkeerd voermanagement, met problematiek in het stofwisselingssysteem als gevolg.

Krijgt het paard teveel suiker, zetmeel of fructaan binnen door teveel krachtvoer, granen of te rijk ruwvoer? Of vormt het gras door fel zonlicht ineens teveel suikers?

Dan komen er grote hoeveelheden onverteerde voedingstoffen in de dikke darm terecht. De darm verzuurt, waardoor de bacteriën aldaar sterven en giftige stoffen afgeven.

Dit heeft hoefbevangenheid tot gevolg.

3. Interne disbalans

Disbalans in de organen kan zorgen voor de ophoping van gifstoffen in het bloed. Denk hierbij aan darmontstekingen, maar ook de baarmoeder vormt een risico.

Na de bevalling dient te merrie binnen 4 à 6 uur de nageboorte af te stoten. Gebeurt dit niet, dan kan de baarmoeder gaan ontsteken. Hierbij komen gifstoffen vrij, die in de bloedbaan terecht kunnen komen. Deze vergiftiging kan leiden tot beschadigde bloedvaten en hoefbevangenheid.

Hiernaast ziet men vaak hoefbevangenheid in combinatie met de ziekte van Cushing (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction, PPID).  Hierbij wordt de cortisolproductie in de bijnier verstoord door een teveel aan ACTH vanuit de hypofyse.

Dit leidt tot een hoog gehalte van dit hormoon in het bloed.

3. Medicatie

Ook kan het langdurige gebruik of te hoge doses van corticosteroïden of antibiotica hoefbevangenheid veroorzaken. Hierbij wordt wederom de darmflora verstoord, net als bij de stofwisselingsstoornis van verkeerde voeding.

Symptomen hoefbevangenheid

De symptomen voor hoefbevangenheid zijn erg typisch. Vooral de acute variant is goed te herkennen.

Hierbij leunt het paard erg op zijn achterbenen, om zijn pijnlijke voorhoeven te ontlasten. Dit geeft een heel typische houding, alsof het paard ‘in de remmen gaat’.

Bij aanraking zijn de voeten warm en gevoelig. Ook kan de kroonrand gezwollen en warm zijn. Hierbij voelt men de hartslag pulseren onderin de voet.

Hiernaast vertoont het paard duidelijke symptomen van pijn, zoals verminderde eetlust, zweten, verhoogde ademhaling en hartslag. Soms gaat dit gepaard met koorts.

Als het dier nog in staat is om te lopen, zal hij dit uiterst voorzichtig doen. Vaak vertoont hij dan ook kreupelheid en stijve bewegingen.

Ook gaan paarden vaak liggen, om de extra druk op hun voeten weg te nemen. Hierbij komen ze lastig omhoog, omdat het afzetten veel pijn doet.

Bij chronische hoefbevangenheid loopt het paard heel voorzichtig. Hij is erg kreupel op harde of oneffen grond. Hiernaast loopt hij voornamelijk op de achterzijde van zijn voorhoeven, om de pijnlijke voorkant te ontzien.

De vorm van de hoef verandert door de slechte doorbloeding. De achterkant van de hoeven groeien snel, terwijl er aan de voorkant maar weinig hoorn gevormd wordt. Ook ziet met karakteristieke witte lijnen op de hoornwand.

Behandelen van hoefbevangenheid

Hoefbevangenheid dient zo snel mogelijk behandeld te worden om kanteling of uittreding van het hoefbeen te voorkomen. Wanneer dit stadium eenmaal bereikt is zal de prognose zeer slecht zijn.

Hiernaast zal een paard altijd gevoelig blijven voor herhaling, wanneer deze aandoening zich eenmaal voorgedaan heeft.

Vaak begint de behandeling bij gerichte pijnstilling en ontstekingsremmers, zodat het lijden geminimaliseerd wordt. Ook een zachte ondergrond en dagelijks langdurig koelen zijn van groot belang als pijnbestrijding.

Hiernaast krijgt het paard complete boxrust. De weidegang wordt zeer beperkt, met het oog op graasmogelijkheid. Ook het krachtvoer moet sterk verminderd of zelfs stopgezet worden.

Wanneer de hoef vervormd is geraakt, moet deze zeer regelmatig bijgewerkt worden door een hoefsmid. Hier gaat tijd overheen, omdat men niet zomaar de hoef weer ‘recht’ kan zetten.

Bij een gekanteld hoefbeen kan ondersteunend beslag uitkomst bieden. Hierbij wordt vaak eerst de kanteling in beeld gebracht door een röntgenfoto.

Hoe kun je hoefbevangenheid bij paarden voorkomen?

Bij het voorkomen van hoefbevangenheid is het dieet van je paard erg belangrijk.

Eigenlijk zijn al onze paarden sober gebouwd. Hierdoor zijn ze gewend aan droog, stengelig steppegras met een lage voedingswaarde en lange perioden met weinig tot geen voedsel.

Wij mensen geven ze echter geconcentreerd krachtvoer en ruwvoer van hoge kwaliteit. Ook zijn onze weides doorgaans ingezaaid met Engels raaigras, dat door zijn hoge voedingswaarde uitstekend geschikt is voor veeleisend melkvee.

Maar niet (altijd) voor onze paarden!

Kijk daarom uit met suikerrijk voedsel en voer je paard zijn rantsoen in meerdere maaltijden op een dag.

Let bij fel zonlicht op de grasinname van je paard. Hierbij vindt veel fotosynthese plaats in de stengels waarbij zich veel suiker vormt.

Kies hiernaast een menu dat bij het activiteitenniveau van je paard ligt. Teveel voeren brengt altijd risico met zich mee!

Pas je het dieet van je paard aan, doe dit dan altijd geleidelijk.

Hiernaast is hoefonderhoud belangrijk. Laat je adviseren door een hoefsmid en zorg voor een droge, schone omgeving voor de paardenvoeten.

Train hiernaast een paard met dunne hoefzolen niet (teveel) op harde of oneffen grond.